یک نمایش مرسوم این موسیقی، از «پیشدرآمد» (مقدمه اولیه)، «درآمد» (مقدمه)، «تصنیف» (آهنگ، وزن دار به همراه آواز خواننده)، «چهار مضراب» (وزن دار) و تعداد انتخابی «گوشه» (حرکات) تشکیل میشود. با نزدیک شدن به پایان دوره صفویه (۱۷۳۶–۱۵۰۲)، نواختن گوشههای پیچیده ۱۰، ۱۴ و ۱۶ ضرب متوقف گردیدند. امروزه قطعات در حالت ۶ یا حداکثر ۷ ضرب نواخته میشوند که مایه تاسف است. بسیاری از ملودیها و مدهای این موسیقی در مجله خبری موسیقی مقامها ترکی و موسیقی عربی میشوند. تفصیل اینکه باید به صورت مشخص اظهار کنیم که اعراب پس از تهاجم به امپراتوری ایران، سرزمینهای تسخیر کرده را با نام «جهان اسلام» معرفی نمودند. اگر چه اکثر حاکمان عرب فعالیتهای مرتبط با موسیقی را ممنوع اعلام کردند، دیگران به موسیقیدانان ایران دستور دادند که قطعاتی را به صورت کتاب تصنیف کنند که به عربی آن را «کتاب موسیقی کبیر» بمعنای کتاب فراگیر موسیقی میخواندند.
- با استفاده از شواهد کاویده شده، مانند تندیس کشف شده در ساسا، سوابق موسیقی به خوبی به دوران امپراتوری ایلامی (۶۴۴–۲۵۰۰ قبل از میلاد) برمی گردد.
- موسیقی ردیف دستگاهی امروز ایران از دورهٔ آقا علیاکبر فراهانی (نوازندهٔ تار دورهٔ ناصرالدین شاه) باقی ماندهاست.
- همان طور كه در شكل ملاحظه میشود یك پرده اضافی به دو دانگ پیوسته «سل ـ لا ـ سی ـ دو» و «دو ـ ر ـ می ـ فا» چسبیده و به نوعی دو دانگ مربوطه را تكمیل كرده است.
شعر خیلی از ترانهها روی آهنگ، سروده میشود و در مجموع یك ترانه از اول تا آخر سادگی خودش را حفظ میكند. آهنگی با سرعت تند است كه بر اساس یك پایهی تكراری به چرخش درمیآید و دارای یک الگوی مضرابی است. ریتم غالب چهار مضرابها 2/4 ، 3/8 ، 6/8 ، 6/16 و گاهی 5/8 میتواند باشد. دیکشنری آموزشی بیاموز، یک دیکشنری آنلاین و رایگان است که با هدف استفاده زبان آموزان زبان های انگلیسی، آلمانی و فرانسه طراحی شده. در طراحی این دیکشنری گذشته از استاندارد بودن محتوا، توجه ویژه ای به المان های آموزشی شده است.
تئوری موسیقی ایرانی
همچنین « ردیفهای موسیقی اصیل» بهعنوان نخستین پروندهٔ مستقل ایران در فهرست میراث ناملموس جهانی در مهرماه ۱۳۸۸ ثبت شد. وبسایت نکیسا مرجع معرفی و فروش تمامی کتابهای مرتبط با موسیقی بوده و دارای بیش از دو هزار عنوان کتاب ثبت شده میباشد. همچنین این مجموعه در حوزه چاپ و نشر منابع و متدهای تخصصی موسیقی تحت عنوان نشر نکیسا فعالیت میکند. تمامی عناوین ارائه شده در وبسایت نکیسا دارای شماره فیپا و مجوز از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بوده و از ناشرین و مراکز پخش معتبر تهیه میشود. نشست «موسیقی سنتی در آرای حکمی و عرفانی سهروردی» ۱۲ بهمن ماه جاری در مرکز فرهنگی شهر کتاب برگزار میشود. گردآوری و تدوین ردیف به شکل امروزی از اواخر سلسلهٔ زند و اوایل سلسلهٔ قاجار آغاز شدهاست؛ یعنی در اوایل دورهٔ قاجار سیستم مقامی موسیقی ایرانی تبدیل به سیستم ردیف دستگاهی شد و جای مقامهای چندگانه را هفت دستگاه و پنج آواز گرفت.
بیش از تأثیرات امپراتوری ساسانی، این دلیل دیگری بر این واقعیت است که ملودیهای موسیقی سنتی ترکیه، سوریه، عراق و مصر شامل اسامی مقیاسها و مدهای ایرانی هستند. اصطلاح «خنیای باستانی ایرانی» اصطلاحی مربوط به عصر پس از هخامنشیان است. اگر چه اصلیت مدل موسیقی ایرانی هنوز نامشخص است، تحقیقات باعث آشکار شدن جوانب جدیدی از آن شدهاست. باربد که یکی از موسیقی دانان دربار امپراتوری ساسانی بود، اولین سیستم موزیکال خاورمیانه که با نام سلطنتی خسروانی شناخته میشود را ابداع نموده و آن را به شاه خسرو (خسروان) تقدیم نمود. همچنین بسیاری از نامهای فعلی مدهای موسیقی، در موسیقی سنتی ایران نیز وجود داشتهاند،»دستگاهها از زمانهای باستان زبان به زبان به امروز رسیدهاند، اگرچه بسیاری از مدها و ملودیها احتمالاً به دلیل تهاجم اعراب که موسیقی را مسئلهای غیراخلاقی میدانستند، از بین رفتهاند.
به اعتقاد برخی از موسیقی شناسان دستگاه موسیقی سه گاه از دستگاه موسیقی چهارگاه منشعب شده است، این دستگاه علاوه بر بر ایجاد حالت سرحالی در شونده و اثر بیدار کنندگی که مشخصه مهم دستگاه چهارگاه است، در برخی جاها حالت شور و وجد دارد که البته به خاطر عوض شدن یکی دو نت کوچک است. یکی از نویسندگان و پژوهشگران عرصه موسیقی از تدوین و انتشار مجموعه کتابهای «مجمع الادوار» در قالب سه بخش متفاوت تئوری موسیقی خبر داد. عضو هیأت کارشناسی شورای ملی ثبت آثار میراث فرهنگی ناملموس، از ثبت پرونده ترانه لری« دایه دایه وقت جنگه» در فهرست میراث ناملموس خبر داد. ساز ایرانی(۱و۲ و3و۴و۵و۶و۷و۸(، گروه نوازی(1و2و3)، آواز جمعی(1و2)، دشیفراژ(1و2)، ارکستر ایرانی(1و2و3و4)، اجرای صحنه های آواز جمعی، اجرای صحنه های ساز ایرانی۱ و ۲، اجرای نهایی (پروژه نهایی).
موسیقی ایرانی 10 ص